De gebouwen waar we werken of studeren hebben grote invloed op onze gemoedstoestand en productiviteit. Hoe prettig of onprettig een kantoor of school is, hangt af van allerlei factoren. Voor haar opleiding Facility Management aan Saxion Hogeschool in Deventer deed de inmiddels afgestudeerde Jolanda Tichelaar vorig jaar een onderzoek naar de factoren die een rol spelen bij de gebouwbeleving van kantoren en scholen.
Hoe mensen gebouwen beleven is een belangrijke indicator voor de leefbaarheid van een gebouw, en daarmee voor hoe mensen zich er voelen. Een optimale beleving ontstaat door een positieve ervaring met de omgeving. Daarbij spelen waarnemingen, emoties, meningen en gedrag een rol. Daarom is het bij het creëren van belevingen belangrijk dat de zintuigen worden geprikkeld, benadrukt Tichelaar. Zij onderzocht welke belevingsfactoren in kantoren en onderwijsomgevingen kunnen leiden tot die positieve ervaring.
Beleving is individueel bepaald: de een heeft veel prikkels nodig, de ander heeft het liefst juist zo weinig mogelijk prikkels uit de omgeving. Daarnaast kunnen persoonlijke normen en waarden, verschillen in cultuur, leeftijd en de activiteit die je ergens wilt doen zorgen voor verschillende belevingswaarden. Hoe kun je als gebouweigenaar dan toch een omgeving creëren die voor zo veel mogelijk mensen ‘werkt’? Tichelaar dook de literatuur in en ondervroeg diverse experts, kantoormedewerkers en studenten. Dat resulteerde in een reeks factoren die positieve of negatieve gevoelens kunnen oproepen in een gebouw.
© Hassell Studio
Licht, lucht en geluid moeten altijd goed zijn
Welke positieve gevoelens kan een gebouw oproepen? Een gebouw kan bijvoorbeeld een gevoel van autonomie, gastvrijheid, rust of juist energie, zekerheid of vrijheid oproepen. Andere mogelijke emoties zijn het gevoel ergens bij te horen of een gevoel van wederzijds respect.
Tichelaar benoemt 28 factoren die kunnen leiden tot zulke emoties en daardoor invloed hebben op de beleving. Daarvan zijn er een aantal zo basaal, dat ze altijd ‘goed’ moeten zijn, zo blijkt uit het onderzoek. Dit zijn daglicht, temperatuur, frisse lucht, geur en geluid. Soms zijn deze factoren zo vanzelfsprekend, dat ze door de ondervraagden niet werden benoemd, en kwamen ze alleen ter sprake als ze onvoldoende ‘scoorden’.
Gebouwen kunnen ook negatieve gevoelens oproepen als verveeldheid, verwarring of irritatie. Dit wil je natuurlijk zoveel mogelijk voorkomen. Uit het onderzoek blijkt dat er buiten de basisfactoren vaak maar enkele andere ingrediënten verantwoordelijk zijn voor een negatief gevoel: slechte hygiëne, ontoereikende technologie en oncomfortabel meubilair. Bij bedrijven speelt ook het bedrijfsimago een rol.
© Perkins Will
Checklist: welke factoren spelen een rol?
Welk gevoel wil je oproepen in een gebouw en hoe kun je dit bereiken? Hieronder een overzicht dat je helpt om aandacht te geven aan de juiste factoren en daarmee aan de slag te gaan.
Autonomie en vrijheid
Zowel studenten als kantoormedewerkers willen op hun eigen manier kunnen werken. Kun je in een gebouw hiervoor je eigen keuzes maken, dan draagt dit bij aan een gevoel van autonomie, controle en vrijheid. Let daarbij vooral op de volgende zaken:
- Variatie of aanpasbaarheid van ruimtes of meubilair: hiermee waarborg je de flexibiliteit van een ruimte, waarmee je mensen keuzevrijheid geeft.
- Persoonlijke ruimte: voldoende persoonlijke ruimte biedt privacy; te veel mensen te dicht op elkaar geeft een onrustig gevoel.
- Transparantie en openheid: doorkijkjes, hoogteverschillen en voldoende daglicht voorkomen dat mensen zich opgesloten voelen.
Rust
In een rustige omgeving kun je je beter concentreren en dat werkt prettiger, want er is weinig afleiding. Akoestiek is een cruciaal ingrediënt hiervoor. Wat draagt nog meer bij aan een rustig gevoel?
- Gesloten ruimtes: als je je kunt afsluiten, is dat goed voor je concentratie.
- Kleurgebruik: voorkom felle kleuren en patronen, die leiden af.
- Privacy en persoonlijke ruimte: een gebrek hieraan zorgt voor stress.
- Groen: planten en natuurlijke elementen reduceren stress.
Ontspanning en gastvrijheid
Een kantoor of school is er niet alleen om productief te zijn. Je wilt soms ook even je zinnen verzetten of anderen ontmoeten. Omgevingen die dat gevoel van ontspanning en gastvrijheid stimuleren, hebben vaak de volgende kenmerken:
- Open ruimtes: daar maak je makkelijker contact met anderen.
- Koffie en restauratieve voorzieningen: koffie is hét sociale ‘smeermiddel’. Een goed aanbod in de kantine werkt uitnodigend.
- Groen: planten doen je ontspannen.
- Uitzicht: een mooi uitzicht kan je gedachten even verzetten.
- Bereikbaarheid: voorkomt frustraties nog voordat mensen het gebouw ingaan.
- Geur: een muffe geur doet de omgeving gedateerd aanvoelen.
- Materialen: warme, zachte materialen als hout en wol voelen behaaglijk aan.
Energie
Aan het einde van je werk- of schooldag zijn mensen vaak ‘op’. Toch kan de omgeving ook een impuls geven aan je energieniveau. De basisfactoren daglicht, frisse lucht en akoestiek hebben hier een grote invloed op. Maar kijk ook eens naar de volgende elementen:
- Kunst: kan inspirerend werken en de creativiteit bevorderen.
- Kleurgebruik: welke kleuren je gebruikt hangt af van de gebruiker, maar maak er in ieder geval geen kermis van en onderzoek wat bij jouw doelgroep past.
- Variatie in ruimtes, materialen en meubilair: geeft mensen controle over hun werkdag en de afwisseling van een andere omgeving zorgt voor nieuwe energie.
- Groen: door stress te reduceren, zijn mensen minder snel mentaal uitgeput.
Veiligheid en zekerheid
Je ergens onveilig of onzeker voelen, levert onnodige stress op. In ziekenhuizen is hier al veel aandacht voor. Maar ook scholen en kantoren kunnen beter voor zorgen dat mensen zich op hun gemak voelen.
- Duidelijke bewegwijzering en een logische indeling: als mensen op intuïtieve wijze hun weg kunnen vinden in het gebouw, raken ze niet gedesoriënteerd, onzeker, gefrustreerd of gestrest.
- Eigen plek: je werkplek kunnen personaliseren geeft een gevoel van eigenaarschap en daarmee van geborgenheid en zekerheid.
- Zichtbare beveiliging: het is evident dat beveiligers kunnen bijdragen aan een groter gevoel van veiligheid.
Deze factoren kunnen allemaal een effect hebben op de beleving, maar belangrijk is om de factoren in samenhang te bekijken, omdat omgevingen integraal worden beleefd, benadrukt Tichelaar. Daarom moeten de factoren worden afgestemd op de doelgroep. Zo hebben hbo-studenten meer behoefte aan variatie en kunst, terwijl mbo-studenten meer rust nodig hebben om niet overprikkeld te raken, zo blijkt. Ook kantoorwerkers hebben individuele wensen. Bovendien draait een optimale beleving om continue ontwikkeling en verbetering. Weten en meten waar mensen behoefte aan hebben blijft daarom belangrijk. Wie hierop zo flexibel en gevarieerd mogelijk kan inspelen, vergroot de kans op een positieve beleving.