Circulair bouwen is het nieuwste modewoord in de bouwwereld. Maar wordt deze met de mond beleden ambitie ook daadwerkelijk in de praktijk gebracht? Begin februari organiseerde Jong Onroerend goed Amsterdam (JOA) een seminar over Circulair Bouwen. Hieruit bleek dat de roep om circulair bouwen in vastgoedland groot is, maar dat het nog moeilijk is om het daadwerkelijk te doen. Hoe komt dat? En wat moet er veranderen om toch circulair te gaan bouwen?
1. Een kwestie van ‘willen’
De eerste en belangrijkste reden waarom we nog niet op grote schaal bezig zijn met circulair bouwen werd door architect Thomas Rau meteen blootgelegd: “de mens wil niet veranderen, dat vinden we eng.” We verzinnen dus liever nieuwe oplossingen om maar niet te hoeven veranderen. “We zijn te gast op deze planeet en zo zouden we ons ook moeten gedragen”, aldus Rau. “We moeten dingen anders doen, en individueel verantwoordelijkheid nemen. In de bouwwereld betekent dit dat we gebouwen moeten bouwen waarvan de grondstoffen niet verloren gaan. Als iedereen zich voor een deel verantwoordelijk voelt dan is er geen afval meer. Niet afwachten maar doen dus.”
2. Gebrek aan samenwerking
“Veel partijen durven het circulair bouwen nog niet aan omdat nog niet alles circulair gebouwd kán worden. Ze laten dan het hele idee maar los.” Dat stellen Niel Slob en Saman Mohammadi (draaijer+partners). Zij komen met een oplossing: “ga met elkaar in gesprek.” Opdrachtgevers moeten samen met de leveranciers én de gebruikers gaan denken over de leefbaarheid van een (nieuw) gebouw. Zo kom je samen tot één doel waar iedere partij zich voor wil inzetten. Aan de hand van voorbeelden als Dimence in Almelo met een ‘healing environment’ en Wildlands in Emmen, waar met lokale partijen wordt samengewerkt, lieten zij zien dat het van belang is om ergens te beginnen met circulair bouwen. Deze voorbeelden zijn nog niet 100% circulair gebouwd, maar het gaat wel de goede kant op.
“Veel partijen durven het circulair bouwen nog niet aan omdat nog niet alles circulair gebouwd kán worden. Ze laten dan het hele idee maar los.”
3. Onderliggende belangen blijven onbesproken
Het gebrek aan goede samenwerking wordt benadrukt in de paneldiscussie. “Wij willen wel maar de andere partijen niet.” Zo lopen de plannen voor circulair bouwen in de zorg vaak spaak doordat er allerlei onderliggende belangen meespelen. Er is dus in eerste instantie een gebrek aan oprechte samenwerking en goede coördinatie. De panelleden concludeerden uiteindelijk dat het vaak geen onwil is, maar dat veel dingen onbesproken blijven. Het is belangrijk om eerst eens te achterhalen wie nou wat wil.
4. Beperkende werking door huidige contracten
De huidige contracten in de bouwwereld sluiten vaak niet goed aan bij de wens om circulair te bouwen. Ze houden de focus op het nakomen van verplichtingen. Samen met het publiek komen de panelleden tot de conclusie dat er meer focus moet komen op het proces in plaats van op de verplichtingen. Daardoor is het niet meer nodig om problemen naar elkaar door te schuiven zodat je er zelf vanaf bent. Je bent immers samen verantwoordelijk.
5. Het past (nog) niet in ons wereldbeeld
De laatste reden om niet circulair te bouwen is niet bewust, maar wel belangrijk: “circulair bouwen past niet in ons huidige beeld van de wereld.” Dit verassende inzicht kwam van journalist Rob Wijnberg. We willen wel duurzamer leven, maar ondertussen houden we vast aan alle bestaande conventies. Nieuws is wat hem betreft daar het beste voorbeeld van. “Het nieuws laat enkel zien wat er anders is dan normaal, waardoor we constant de bestaande conventies bevestigen. Er verandert dan vervolgens niets aan ons wereldbeeld. Als we naar een nieuwe manier van bouwen willen, dan hebben we eerst een andere kijk op de wereld nodig.” Volgens Wijnberg zouden we dus veel beter de tijd die we aan het nieuws besteden, moeten steken in het verbreken van die dogma’s en moeten we proberen vanuit onszelf het huidige wereldbeeld te veranderen.
Verschillende redenen lijken velen tegen te houden om zich daadwerkelijk te wagen aan circulair bouwen. Het lijkt dan ook zaak om eerst goed onderling in gesprek te gaan over ideeën rondom circulair bouwen, zodat de huidige bezwaren en conventies doorbroken kunnen worden en dit een plek kan krijgen in de vooraf te maken afspraken en contracten. Wanneer dit eenmaal is gebeurd, kunnen we aan de slag: door het te doen, leren we pas echt hoe het moet.