Architecten en neurologen: een noodzakelijke samenwerking?

In de driedelige documentairereeks The secret life of buildings van de Britse televisiezender Channel 4 onderzoekt presentator en architectuurkenner Tom Dyckhoff hoe gebouwen het welzijn van de mens beïnvloeden.

In aflevering 2 van de serie, die al een aantal jaar oud is maar recent opnieuw werd uitgezonden, richt Dyckhoff zich op de werkomgeving en vraagt hij zich af of, en hoe, kantoren en andere werkplekken wel het beste in ons naar boven halen. Kunnen ze ons productief én blij maken?

Zijn we geobsedeerd door hoe gebouwen eruit zien aan de buitenkant en vergeten we dat het gaat om de mensen in die gebouwen?

Open karakter: stimulans of afleiding?

Neuroloog Jack Lewis vertelt dat open kantoortuinen zijn ontworpen met de gedachte dat interactie de creativiteit zou bevorderen. Maar de open opzet zorgt ook voor afleiding en concentratieproblemen. Door middel van een experiment met een EEG-sensoren laat de wetenschapper zien dat het brein direct negatief reageert op afleidingen.

Experimenten met muizen laten zien dat een omgeving die uitdaagt en verandert, het aantal breincellen laat toenemen. Ook bij mensen zou dit zo kunnen zijn, stelt neuroloog Fred Gage van het Salk Institute for Biological Studies in Californië. Architectuur beïnvloedt ons brein, stelt hij, en pleit er daarom voor dat architecten zouden moeten samenwerken met neurologen om ervoor te zorgen dat gebouwen mensen op een goede manier stimuleren.

‘Stimulation, inspiration and community’

Dyckhoff brengt ook een bezoek aan het Willis-gebouw in Ipswich. Dat is ontworpen door architect Norman Foster en werd in 1975 opgeleverd. Het was het eerste Britse kantoorgebouw met open ruimtes en zorgde ervoor dat de ideeën over hoe een kantoor eruit zou moeten zien, voorgoed veranderden. Met reflecterende plafonds om het daglicht nog verder het gebouw in te krijgen, kanariegele muren, een restaurant met tuin op het dak en zelfs een zwembad was het een inspirerend gebouw dat liet zien dat het leven niet alleen bestaat uit werk.

“Hadden Britse architecten vroeger maar meer naar Europa in plaats van naar Amerika gekeken. Dan was alles anders geweest.”

Hoewel het Willis-gebouw jarenlang als voorbeeld diende voor nieuwe kantoren, is er iets van het gedachtegoed verloren gegaan, zegt Dyckhoff. Wat nu vaak ontbreekt is ‘stimulation, inspiration and community’. Kantoren maken soms misschien een statement aan de buitenkant, maar van binnen zijn het grijze gebouwen die niets doen voor de motivatie, productiviteit en creativiteit van werknemers.

Naar Nederlands voorbeeld

Ook Nederland is vertegenwoordigd in de aflevering. Dyckhoff bezoekt het Interpolis-gebouw in Tilburg, ontworpen door architect Erik Veldhoen. Het pand heeft een grote variatie in soorten werkruimtes, van ‘gewone’ bureaus tot gezellige zitbanken tot een soort kabouterhuis. Ook zijn er veel ontmoetingsplekken. Kleuren en patronen zorgen voor een vrolijke sfeer. De productiviteit is in dit pand zelfs met 20 procent gestegen, aldus de architect. ‘We zitten maar een derde van onze werktijd achter een bureau’, vertelt Veldhoen in de documentaire. ‘Het is interessant om te weten wat we de rest van de tijd doen. Voor elke activiteit hebben wij geprobeerd de beste faciliteit te creëren.’

Kantoren maken soms een statement aan de buitenkant, maar wat vaak ontbreekt is stimulation, inspiration and community.

‘Hadden Britse architecten vroeger maar meer naar Europa gekeken in plaats van naar Amerika. Dan was alles anders geweest’, verzucht Dyckhoff. ‘Eén gebouw in het Nederlandse Apeldoorn had ze op het goede spoor kunnen zetten.’ Dyckhoff staat in het kantoorpand van Centraal Beheer dat in de jaren ’60 is ontworpen door architect Herman Hertzberger. Hertzberger vertelt over de gedachte achter het ontwerp: het gevoel van buiten zijn, sociale interactie en individuele vrijheid waren belangrijk. ‘Het gaat niet om het ontwerp, maar om wat mensen ermee kunnen doen.’

De hele aflevering terugzien? Bekijk hem hier.