In het land dat 8 procent van de wereldolievoorraad bezit, waar de airco de hele dag aan staat en waar de meeste inwoners rondrijden in benzineslurpende SUV’s, is Masdar City een opvallende verschijning. Als je in deze woestijn in de Verenigde Arabische Emiraten een prettige, duurzame stad kunt bouwen, kan het overal.
Masdar is het Arabische woord voor ‘bron’. De stad wil een bron zijn van kennis en innovatie op het gebied van schone technologieën, duurzame energie, duurzame stedelijke ontwikkeling en design. Voor buurstad Abu Dhabi is Masdar een bron van economische diversiteit en banen in de kenniseconomie.
Vreemdeling die toch past
Een stad in een woestijn; in hoeverre kan zo’n plek in balans zijn met zijn omgeving? Op het eerste gezicht is Masdar City een op zichzelf staande vreemdeling in het landschap. Dat ondervond de Amerikaanse studente Laura Stupin ook toen ze in 2010 als een van de eerste studenten intrek nam op de campus. ‘Het lijkt alsof ik in een ruimteschip woon midden in de woestijn’, schreef ze op haar blog. ‘De kale omgeving, de weelderige architectuur en de visie van een energieneutrale stad geven me het gevoel dat ik in een science fictionboek ben beland.’ Toch is er meer harmonie dan je zou denken. De bedenkers van Masdar City hebben het omliggende landschap mee-ontworpen. Het wordt gebruikt voor energieopwekking, voedselvoorziening en afvalverwerking. Hierdoor kan Masdar zelfvoorzienend zijn. Bovendien zorgt de omgeving voor de aanvoer van verse lucht, die in de stad wordt gekoeld. In de stad zelf verwijzen delen van gebouwen naar de Arabische context, met woestijnkleuren, raampanelen met Arabische ornamenten en lokale materialen als rood leem.
Vaste contouren
Masdar is een geplande stad met vastliggende contouren: hierdoor is uitbreiding niet mogelijk. Dat kan lastig worden als de stad de broedplaats voor duurzaamheid en schone technologie wordt die de ontwerpers voor ogen hadden, met vijftigduizend inwoners en duizend bedrijven. Maar het is de vraag of het zo ver komt; er wonen nu nog geen vijfhonderd mensen, voornamelijk studenten aan de universiteit Masdar Institute of Science and Technology. Binnen de stad zijn laboratoria en kantoren flexibel in te delen en er zijn multifunctionele ruimtes die kunnen dienen als theater, sportschool of evenementenruimte.
Constant koel briesje
De grootste uitdaging van leven in een woestijn is: hoe hou je het overdag koel? Daar hebben de mensen in Arabische steden gelukkig al eeuwenlange ervaring mee. Ontwerpers hebben moderne technologie dan ook gecombineerd met traditionele trucs. Zo zijn de straten smal en hellen veel gebouwen over, waardoor er veel schaduw ontstaat. Door reflecterend materiaal is er toch voldoende licht. De gevels van de studentenwoningen creëren hun eigen schaduw doordat ze golvend zijn. Een windtoren zorgt voor natuurlijke ventilatie en een constant koel briesje op het centrale plein. Voor een maximaal effect voegden de ontwerpers een modern element toe aan deze van oorsprong Perzische uitvinding: computergestuurde luiken boven in de toren die afhankelijk van de windrichting sluiten of openen.
Inspiratiebron
Masdar City zou een volledig energieneutrale en afvalvrije stad worden die geen broeikasgassen zou uitstoten en alleen zou draaien op natuurlijke bronnen als zon, wind en water. Dat is mede door de financiële crisis niet helemaal gelukt; de ontwerpers moesten een aantal plannen aanpassen. Toch is de stad een inspiratiebron op duurzaam gebied. Masdar heeft veel minder energie en water nodig dan vergelijkbare steden. Dat is bijzonder in een land dat bij de top vijf hoort van meest energieslurpende landen per inwoner. Duurzaamheid houdt niet op bij de bestaande gebouwen: er wordt constant onderzoek gedaan naar betere technieken.
Geen chauffeur, geen rails, niks!
Masdar City is gebouwd in de extreme omgeving van een woestijn. Het droge klimaat, de zandstormen, de extreem hoge temperaturen en het gebrek aan groen zijn niet bepaald uitnodigend. Je verwacht niet dat je er kunt rondlopen in koele, schaduwrijke straten. De stad is autovrij; handige zelfsturende PRT’s (personal rapid transit) brengen je van de rand van de stad naar de universiteit. Dat is een belevenis, schreef de Zweedse expat Boel Watson op haar blog. Ze ging met haar man en twee kinderen op ‘lunchexcursie’ naar Masdar. ‘Het was heel cool, je gaat er gewoon in zitten en kiest op het scherm waar je heen wilt. Geen chauffeur, geen rails, niks!’