Mens, natuur en cultuur vormen een perfect evenwicht in het Kröller-Müller Museum. Beleving staat voorop. ‘Ga het maar ontdekken’, lijken het gebouw en zijn omgeving tegen de bezoeker te zeggen.
Het is niet een van de meest makkelijk te bereiken musea. Maar dat maakt het Kröller-Müller Museum in nationaal park De Hoge Veluwe júist zo uniek. Als bezoeker parkeer je de auto aan de rand van het park en ga je te voet verder, of je pakt een van de bekende witte fietsen. De natuur is in elk seizoen indrukwekkend. Heidevelden, stuifzandvlakten en loof- en naaldbossen wisselen elkaar af. Misschien zie je een edelhert of een wild zwijn. De frisse lucht en de lichte inspanning maken je hoofd helder. Je ademt diep in en je zintuigen komen tot rust in dit gebied ver van de stadse hectiek. Als vanzelf kom je in de juiste stemming voor een bezoek aan het museum van de kunstverzamelaar Helene Kröller-Müller.
Onopvallende gast in het landschap
Aangekomen bij het museum treft de bescheidenheid van het gebouw je direct. Het is een bijna onopvallende gast in het landschap met zijn beperkte hoogte en vele ramen. Wandelend door de gangen en zalen van het Kröller-Müller lopen de buitenwereld en het interieur naadloos in elkaar over. De verticale contouren van de bomen in het bos komen terug in de kozijnen en stalen kolommen van de nieuwbouw; hiermee creëerde architect Wim Quist een overtuigend ruimtelijk lijnenspel. Ook in de beeldentuin – de grootste van Europa – houdt dat gevoel van harmonie aan. Daar zijn de grasvelden als museumzalen en de beelden en hun omgeving vormen één geheel.
Veilige haven
Je zou het niet zeggen, maar het gebouw uit de jaren dertig was bedoeld als tijdelijk onderkomen. De kunstcollectie van Kröller-Müller zou worden ondergebracht in het statige en bombastische ‘Grote Museum’ dat speciaal daarvoor was ontworpen door architect Henri van de Velde, maar de bouw daarvan kwam vanwege financiële tegenslagen niet verder dan de fundering. Het ‘overgangsmuseum’ werd een definitief museum – en bleek tijdloos qua ontwerp én gebruik. Het nieuwe gedeelte uit de jaren zeventig sluit perfect aan op het oorspronkelijke pand en heeft het museum uitgebreid met verschillende soorten expositieruimtes, van traditionele schilderijgalerijen tot grote zalen voor ruimtelijke installaties. De twee paviljoens in de beeldentuin waren door de architecten Rietveld en Van Eyck ontworpen voor andere, tijdelijke tentoonstellingen elders, en zijn hier opnieuw opgebouwd om permanent dienst te doen als expositieplek voor beelden. Al deze aanvullingen en wijzigingen maken van Het Kröller-Müller Museum een blijvende veilige haven voor mens en cultuur.
Lichaam en geest
Dankzij de visionaire blik van het echtpaar Kröller kunnen wij nu genieten van moderne kunst in een omgeving waar die misschien wel het beste tot zijn recht komt. In het transparante museum ben je constant in contact met het park en door de natuurlijke lichtinval heb je geen‘opgesloten’ gevoel, maar ben je onderdeel van het ritme van de natuur. De ligging van het museum en de benodigde wandeling of fietstocht er naartoe zorgen ervoor dat een bezoek niet alleen ‘mooi’ is, maar ook gezond – een genoegen voor lichaam en geest.
Belang van de natuur
De aanwezigheid van een drukbezocht museum in een nationaal park had desastreuze gevolgen kunnen hebben voor de ecologie. Maar door het belang van de natuur gelijk te stellen met de exploitatie van het museum, hebben beide daar profijt van. Het gebouw maakt geen inbreuk op de flora en fauna maar loopt daar als een zich vertakkende structuur doorheen. Doordat het de tand des tijds goed heeft doorstaan zijn er maar weinig grondstoffen verbruikt. De verlichting gaat pas aan als er mensen zijn en daarvoor worden zuinige armaturen gebruikt, en de klimaatbeheersing wordt verricht met een duurzame installatie die gebruikt maakt van de bodemtemperatuur (warmte-koudeopslag).
Wat staat daar tussen de bomen?
Oké, het is even een onderneming om bij het museum te komen. Aan de ene kant lijkt dit onhandig en ongastvrij. Maar je krijgt er een rustgevende, zelfs heilzame beleving voor terug. De geïsoleerde ligging is juist de kracht van het Kröller-Müller Museum. De paviljoens en de beeldentuin zorgen voor een zintuiglijke ervaring en maken van het museumbezoek een ontdekkingsreis. Voordat je het weet betrap je jezelf erop dat je je nieuwsgierigheid op een bijna kinderlijke manier bevredigt. Wat is er achter die muur? Wat staat daar tussen de bomen?