Kantoren

Juryrapport – ‘Meest energieopwekkende gemeentehuis van Nederland’

Jury koos unaniem het gemeentehuis Peel en Maas als winnaar

De jury, die bestaat uit leden van het E-team van de nieuwe draai, koos het Huis van de Gemeente Peel en Maas in Panningen tot meest energieopwekkende gemeentehuis van Nederland. Aan de hand van de vijf criteria voor energieopwekkende gebouwen bepaalde de jury haar oordeel.

Gezond

Er is gebruikt gemaakt van veel hout en materialen die vrij zijn van giftige stoffen als formaldehyde. Door de open structuur nodigt het gebouw uit tot lopen. In de kantine zijn gezonde producten te koop. Overal in het gebouw zie je planten – deze zijn geselecteerd op basis van de NASA-criteria voor het luchtzuiverend vermogen. Door de gebruikte materialen en kleuren is de sfeer in het gebouw aangenaam kalm en toch energieopwekkend.

De luchtkwaliteit is uitstekend en wordt continu gemonitord. Ook van de akoestiek waren wij erg onder de indruk: zelden bezochten wij een gebouw met zo veel open ruimtes en gemengde functies waar zo stil en rustig is. Zelfs in de raadszaal zijn geen microfoontjes nodig. Je kunt elkaar overal goed verstaan en hebt nergens last van gesprekken van anderen of hinderlijk weerkaatsend geluid. Goede akoestiek doet veel met het welbevinden van mensen: ze kunnen zich beter concentreren en zijn langer alert.

Peel en Maas - burgerzaken - meest energieopwekkende gemeentehuis

Burgerzaken worden gedaan in open, ronde kantoren

Sociaal

Bij het ontwerp en de bouw van het nieuwe gemeentehuis was de gemeenschap nauw betrokken. Vooraf zijn sessies georganiseerd om naar de wensen en ideeën van inwoners en ambtenaren te luisteren. 25 lokale ondernemers hebben een bijdrage geleverd aan het gebouw: zo komen de ijsverwarming, meubels, de klimaatinstallatie, de planten en de lampen van bedrijven uit de buurt. Dat aanbestedingsregels daarbij zo vrij mogelijk zijn geïnterpreteerd, is een gedurfd en positief statement dat laat zien hoe maatschappelijk betrokken de organisatie is. Van de totale kosten voor het gebouw is een kwart bij lokale bedrijven terechtgekomen. Bijkomend voordeel is dat er korte lijntjes zijn voor het onderhoud zodat dit snel en efficiënt kan gebeuren.

Peel en Maas - tekst ingang - meest energieopwekkende gemeentehuis

Deze tekst hangt in de hal bij de ingang

De lokale werkgelegenheid werd op nog een andere manier gestimuleerd: bij de bouw zijn mensen betrokken die via re-integratietrajecten aan het werk konden. Twee mensen die in de bijstand zaten hebben daar zelfs een vaste baan aan overgehouden.

Het is heel mooi om te zien dat er al in de ontwerp- en bouwfase zoveel contact is gezocht met de lokale gemeenschap. Het gevolg is dat burgers niet alleen voor burgerzaken, bouwvergunningen en jeugdzorg in het gemeentehuis terecht kunnen, maar ook om een boek te lenen bij de bibliotheek of om een kop koffie te drinken. Inwoners en ondernemers zijn trots op hun gebouw, dat zij mede hebben vormgegeven.

Energie

Het Huis van de Gemeente Peel en Maas is een van de meest efficiënte gebouwen van Nederland. Dat begint al met het feit dat de fusiegemeente een bestaand gebouw heeft gekozen als nieuw gemeentehuis. Daarnaast heeft het 55 werkplekken per 100 mensen: dat is heel efficiënt. Iedere vierkante meter die je niet hoeft te bouwen, is het meest energiezuinig.

Je zou het niet zeggen, maar het nieuwe gemeentehuis is een gerenoveerd gebouw uit 1996. De gemeente heeft er wat betreft duurzaamheid alles uitgehaald wat erin zat. Dat is niet te vergelijken met nieuwbouw, waarbij alles volgens de laatste eisen wordt ontworpen.

Peel en Maas - centrale hal - meest energieopwekkende gemeentehuis

In de centrale hal zijn alle vormen rond

Het gebouw is CO2-neutraal: de helft van de benodigde energie wordt zelf opgewekt en de andere helft wordt groen ingekocht. Er bevinden zich zonnecellen in een lichtkoepel en de glazen pui.

Er is LED-verlichting, een sedumdak en het gebouw heeft vloerisolatie en driedubbel glas. Bovendien werkt de gemeente papiervrij: er is voor ambtenaren maar één printer en die is ‘verstopt’ in de kelder, evenals de post en een archiefkast. Op de werkvloer zijn in totaal maar vier prullenbakken te vinden.

Bijzonder innovatief en duurzaam is de ‘ijsverwarming’. Dit technische hoogstandje zorgt voor verwarming en koeling op een bijzondere manier: de energie die vrijkomt bij het bevriezen van een ondergronds ijsreservoir wordt gebruikt om het gebouw te verwarmen. De kou wordt in de zomer gebruikt om te koelen. Dat een gemeente verder durft te gaan dan een ‘gewone’ warmte-koudeopslag laat zien dat de organisatie voorop wil lopen op het gebied van duurzaamheid en energieopwekking.

Circulair

De circulaire gedachte begint in Peel en Maas met het feit dat een bestaand gebouw is getransformeerd naar een toekomstbestendig, duurzaam en prettig gemeentehuis. Bij de verbouwing zijn elementen uit het oude gemeentehuis hergebruikt, waaronder de trapleuningen en de bomen op het plein. De tapijten en bureaustoelen zijn volledig recyclebaar. Ook de ijsverwarming is een gesloten systeem: het is hetzelfde water dat steeds wordt bevroren en ontdooid.

Peel en Maas - werkruimte - meest energieopwekkende gemeentehuis

Werkruimte in het gemeentehuis van Peel en Maas

Slim

In het gemeentehuis wordt de temperatuur, luchtvochtigheid en het CO2-gehalte per ruimte gemeten. De klimaatinstallatie slaat aan op het moment dat de hoeveelheid CO2 een bepaalde waarde bereikt. De temperatuur, luchtvochtigheid en lichtintensiteit blijven op een vooraf vastgestelde waarde en worden per ruimte centraal geregeld. Het gevolg hiervan is dat er altijd frisse, gezonde lucht is. Klachten als hoofdpijn, droge ogen en vermoeidheid worden daardoor voorkomen. Het maakt medewerkers alerter en productiever.

Het is uitzonderlijk dat er zoveel data wordt verzameld en voor dat er op deze manier op wordt gestuurd. Wij hebben dit bij andere gemeentehuizen niet zo uitgebreid gezien. Dit doen ze bijvoorbeeld wel in het gebouw The Edge. Daar gaan ze overigens nog een stapje verder: ze koppelen die data ook terug aan de gebruikers. In Peel en Maas zou dat ook kunnen: hang bijvoorbeeld een scherm op in de garderoberuimte voor ambtenaren, waarop staat hoe druk het is in elke ruimte en hoe licht en warm het er is. Zo kunnen ze direct naar de gewenste werkplek lopen.

Kortom: het gemeentehuis van Peel en Maas is een terechte winnaar die wat ons betreft veel meer aandacht verdient. Zelf zijn ze nogal bescheiden, maar wat ze in Panningen hebben gedaan is erg bijzonder en vooruitstrevend. Gefeliciteerd!

De nummer 2: Groningen

SoZaWe

Het energieneutrale stadskantoor Groningen is eind 2013 in gebruik genomen. Het heeft een aantal slimme oplossingen waardoor het niet alleen erg duurzaam, maar ook flexibel is. Zo zijn de vloeren hol en sterk, waardoor er weinig draagmuren nodig zijn. Installaties voor verwarming en elektra liggen in de holle vloer en zijn makkelijk te verplaatsen; de ruimtes zijn dus op veel manieren in te delen. Zelfs de staalconstructie is demontabel. Het gebouw zorgt niet alleen goed voor zijn mensen – er is overal daglicht en de ventilatie wordt automatisch afgestemd op het CO2-niveau in de ruimtes – maar ook voor zijn omgeving: in de gevel zitten nestkasten voor zwaluwen.

Speciale vermelding: Molenwaard

Molenwaard

Een speciale vermelding krijgt de gemeente Molenwaard. Die fusiegemeente wilde geen groot, prestigieus gemeentehuis, maar gaat uit van het gemak van de burger: burgerzaken regelen mensen digitaal en anders komen de ambtenaren naar ze toe, thuis aan de keukentafel of in de dichtstbijzijnde bibliotheek of brede school. Ambtenaren werken in een klein en flexibel ingericht kantoor met werkcafé, thuis of op een van de flexplekken verspreid over de dorpen en kernen van de plattelandsgemeente. Zelfs de burgemeester en wethouders hebben geen kantoor meer. De gemeenteraad vergadert op wisselende plekken, afhankelijk van de te bespreken onderwerpen. Deze vernieuwende, gedurfde manier van denken verdient absoluut een pluim.

De jury

De jury voor de verkiezing ‘Meest energieopwekkende gemeentehuis van Nederland’ bestaat uit leden van het E-team van De Nieuwe Draai, een platform dat kennis en ervaring deelt over leefbare omgevingen. Het E-team is een multidisciplinair gezelschap van deskundigen op het gebied van huisvesting, leefbaarheid, gezondheid, duurzaamheid en gastvrijheid. Zij kennen de markt en weten welke innovatieve oplossingen er voorhanden zijn om gebouwen energieopwekkender te maken.

De juryleden:

  • Marco Sotthewes, adviseur bij draaijer+partners en specialist op het gebied van duurzaamheid, energie en circulaire economie.
  • Xander Meijer, zelfstandig adviseur en inspirator met een uitdrukkelijke interesse en achtergrond in gezondheid.
  • Paul Stomph: jonge ondernemer die de internet-of-things-generatie vertegenwoordigt en speciaal let op de slimme oplossingen van een gebouw.
  • Bertina Seffinga, adviseur bij draaijer+partners en deskundig in samenwerkingsvormen en het sociale component van bouwprojecten.